ในระบบประชาธิปไตยอังกฤษ พรรคไหนมีสิทธิ์ตั้งรัฐบาล?

โดย ใจ อึ๊งภากรณ์

เนื่องจากฝ่ายประชาธิปัตย์ และทหารอำมาตย์พยายามหาทุกทางที่จะตั้งรัฐบาล ไม่ว่าจะได้เสียงข้างมากของประชาชนหรือไม่ ผมขอเล่าถึงกติกาการตั้งรัฐบาลหลังการเลือกตั้งของอังกฤษ

ในประเทศอังกฤษมี "ทำเนียม" กติกาประชาธิปไตย เพราะอังกฤษไม่มีรัฐธรรมนูญ ใช้กฏหมายบวกกับทำเนียมในการกำหนดกติกา ข้อดีตรงนี้คือมันเปลี่ยนตามกระแสประชาชนง่ายขึ้น ไม่จารึกเป็นหิน และขบวนการเคลื่อนไหวของประชาชนมีอิทธิพลได้บ้าง

1. ในกรณีที่พรรคไหนได้ที่นั่งเกินครึ่งหนึ่งของสภา พรรคนั้นตั้งรัฐบาลได้ทันที ไม่มีข้อถกเถียงเลย บางครั้งถ้าเสียงเกินครึ่งแค่หนึ่งหรือสองที่นั่ง อาจทำข้อตกลงกับพรรคเล็กๆเพื่อกันอุบัติเหตุ เช่น ส.ส. ตาย หรือ ส.ส. เดินทางมาลงคะแนนในสภาไม่ได้

2. ในกรณีที่ไม่มีพรรคไหนได้เกินครึ่งของสภา อย่างที่เกิดขึ้นในการเลือกตั้งปีที่แล้ว ที่รัฐบาลพรรคแรงงานอังกฤษยุบสภาแล้วเสียที่นั่งไปมาก ตามทำเนียมเก่า... พรรครัฐบาลเก่ามีสิทธิ์ที่จะพยายามสร้างแนวร่วมกับพรรคอื่นก่อนเพื่อนได้ แต่ในยุคนี้ประชาชนจำนวนมากมองว่าวิธีนี้ไม่มีความชอบธรรม เพราะถ้าพรรคของอดีตรัฐบาลแพ้การเลือกตั้ง จนมีเสียงน้อยกว่าครึ่งหนึ่งของสภา ต้องถือว่าประชาชนหันหลังไม่เอารัฐบาล ประชาชนส่วนใหญ่มองว่ารัฐบาลควรมีน้ำใจประชาธิปไตยและลาออก เมื่อปีที่แล้ว พรรคแรงงานพยายามลองสร้างแนวร่วมกับพรรคเสรีนิยม แต่พรรคเสรีนิยมไม่เอา Gordon Brown เลยลาออก แต่ถ้าเขาตั้งรัฐบาลได้ คนส่วนใหญ่ก็จะมองว่าขาดความชอบธรรม และจะต่อต้านรัฐบาลมากขึ้น

3. ตอนนี้กระแสประชาชนอังกฤษมองว่า กติกาประชาธิปไตยที่มีความชอบธรรมมากที่สุดคือ พรรคไหนได้คะแนนเสียงมากที่สุด แต่ที่นั่งไม่เกินครึ่งหนึ่งของสภา พรรคนั้นควรมีสิทธิ์ลองทำแนวร่วมกับพรรคอื่นก่อนเพื่อน เพื่อตั้งรัฐบาล อาจเป็นแนวร่วมพรรครัฐบาล หรือข้อตกลงว่าจะไม่ลงมติไม่ไว้วางใจรัฐบาล โดยไม่ร่วมในรัฐบาลก็ได้

4. ในทุกกรณีถ้ารัฐบาลแพ้มติไม่ไว้วางใจในสภา รัฐบาลต้องยุบสภาและเลือกตั้งใหม่
ในกรณีไทยก็ควรให้พรรคที่ได้คะแนนเสียงข้างมากลองตั้งรัฐบาลก่อนเพื่อน และไม่ควรจะแยกแยะระหว่างที่นั่งที่มาจากบัญชีรายชื่อกับที่นั่งจากเขต เพราะไม่มีกฏหมายไหนในไทยที่ระบุว่ามี ส.ส. “สองระดับหรือสองมาตรฐาน” ยิ่งกว่านั้นกรณีไทยไม่เหมือนการเลือกตั้งที่อังกฤษปีที่แล้ว เพราะในไทยรัฐบาลอภิสิทธิ์ไม่เคยมาจากการเลือกตั้งเลย ดังนั้นไม่มีสิทธิ์ลองตั้งรัฐบาลก่อนพรรคอื่น

ส่วนตัวแล้ว ผมหวังว่าประชาชนส่วนใหญ่จะไปเลือกพรรคเพื่อไทย เพื่อปกป้องประชาธิปไตย และเราต้องจับตาดูการโกงการเลือกตั้งของอำมาตย์โดยวิธีอื่นๆ อีกมากมาย เช่นการใช้ กกต. หรือการใช้กฏหมาย 112 เป็นต้น

และที่สำคัญคือ ประชาธิปไตยอังกฤษมาจากการต่อสู้ของมวลชนกับอำมาตย์อังกฤษ ไม่ได้มีผู้ใหญ่ที่ไหนยกให้ ดังนั้นขบวนการเสื้อแดงต้องพร้อมที่จะออกมาชุมนุม ถ้าอำมาตย์ใช้วิธีอันไม่ชอบธรรมในการกีดกันไม่ให้พรรคที่ได้เสียงข้างมากตั้งรัฐบาล และไม่ว่าใครจะชนะเราต้องรณรงค์ให้มีการปล่อยนักโทษการเมือง ยกเลิกกฏหมาย 112 ลงโทษทหารและรัฐมนตรีที่สั่งฆ่าประชาชน และปฏิรูปกองทัพกับระบบศาลอย่างถอนรากถอนโคน